Urushi traditioneel ambacht en kunstvorm van Japans lakwerk

28-5-23. De afgelopen millennia is de productie van Urushi uitgegroeid van een traditioneel Japans ambacht tot een hoogstaande kunstvorm die wordt geroemd om het gebruik van natuurlijke, duurzame bronnen.
Mazda-lacquerware-23-rood.jpg

Urushi, dat al duizenden jaren in Oost-Aziatische kunst en ambachten wordt gebruikt, intrigeert velen door de unieke diepte van de kleuren. Een diepte die wordt gecreëerd door het aanbrengen van talloze ultradunne lagen lak. Deze kunstvorm is bijna synoniem aan Japan zelf en is gestoeld, zoals is terug te zien in het werk van de bekroonde kunstenaar Naoya Takayama, op dezelfde kernwaarden die Mazda hanteert voor hun opvallende ontwerpen. Het automerk put bij het ontwikkelen van de oogverblindende lakkleuren, die de subtiele details van hun bekroonde Kodo-ontwerpfilosofie accentueren, inspiratie uit deze eeuwenoude technieken.
Mazda-lacquerware-23-vakman.jpg

“Japans lakwerk, gecoat met dunne lagen sap van de urushi-boom, is een combinatie van vorm en functie en wordt al 10.000 jaar gebruikt om voorwerpen te beschermen en te decoreren.” Als je het aanraakt, voelt het zijdezacht, bijna huidachtig aan. Als je naar het oppervlak kijkt, raak je betoverd door de diepe glans. Japans lakwerk, gecoat met dunne lagen sap van de urushi-boom, is misschien wel het hoogtepunt van ‘s lands eeuwenoude traditie en ambacht. En nu de wereld steeds meer om duurzame producten vraagt, is dit het ideale moment om stil te staan bij de urushi-kunst.

Urushi-sap, afkomstig van een boomsoort die alleen in Oost-Azië groeit, wordt al 10.000 jaar gebruikt om voorwerpen te beschermen en te decoreren. Een met urushi geverfd voorwerp is bestand tegen zowel bijtendezuren als tegen basen (het tegenovergestelde van zuren, zoals kalk, zeep of ammoniak). Het sap zorgt ervoor dat voorwerpen bijzonder slijtvast worden, maar omdat het tegelijkertijd vocht uit de lucht absorbeert, geeft het een delicate gloed. “De coating lijkt vochtig en zacht en heeft een unieke glans,” aldus Naoya Takayama, een bekroonde urushi-kunstenaar uit Hiroshima. “Het vergt veel vaardigheid om die textuur te produceren.”
Mazda-lacquerware-23-lak_maken.jpg

Werken met urushi is een lastige klus die om heel veel geduld vraagt. De kunstenaar brengt de coating in tientallen lagen aan. Elke laag moet eerst dagenlang drogen voordat een volgende laag kan worden aangebracht. En uiteindelijk worden alle lagen tot een dikte van 0,03 mm afgeschuurd. Takayama wordt geprezen om zijn unieke benadering van de Akebono-nuri-techniek, waarbij hij in meerdere lagen - en niet slechts in één laag - zwarte en rode kleurverlopen creëert. Op deze manier voegt hij diepte aan de decoratie toe.

DE TAKUMINURI-TECHNIEK VAN MAZDA: HANDGESPOTEN VAKMANSCHAP VOOR EEN HOOGWAARDIGE LAKAFWERKING
Het gebruik van meerdere verflagen om diepte te creëren en toch subtiele details te behouden is zó effectief dat Mazda de techniek heeft toegepast in hun gerobotiseerde takumi-nuri-laktechniek. Deze bootst de handbewegingen en techniek van een menselijke schilder tot in het kleinste detail na. Het jaar 2022 stond niet alleen in het teken van het tienjarig jubileum van takumi-nuri, maar het was ook het jaar van de introductie van een nieuwe, opvallende kleur: Artisan Red. Dit markante rood doet denken aan een ambachtelijke, rijpe wijn die gemaakt is met onovertroffen vakmanschap. De kleur sluit bovendien naadloos aan bij Mazda’siconische palet van premium carrosseriekleuren, zoals Soul Red Crystal, Polymetal Grey en Rhodium White. Al deze kleuren bestaan uit drie lagen: een transparante laag, een doorschijnende laklaag en een reflecterende/absorberende laag. Dit zorgt voor een betoverend resultaat en tegelijkertijd een lagere ecologische voetafdruk. De uitgesproken takumi-nuri-lak is ontworpen om door middel van een rijkere diepte en sterkere reflecties de krachtige, fraaie vormen van de auto te benadrukken.
Mazda herkent zich in Takayama’s verfijnde vakmanschap in de zin dat de kunstenaar puur op het oog en met de hand een uitgelezen balans weet te vinden tussen het toevoegen van voldoende kleur en het polijsten van het materiaal. Urushi-kunstenaars zijn ook creatief in het experimenteren met nieuwe ingrediënten die ze bij het melkwitte sap voegen om nieuwe kleuren of texturen te creëren. Het ingrediënt waar Takayama het liefst mee werkt en wat kenmerkend is voor zijn kunst is verpulverde oesterschelp afkomstig uit Hiroshima, waar ook het hoofdkantoor van Mazda staat. Hij voegt het poeder toe aan de basiscoating. Deze laag zorgt ervoor dat het eindproduct water- en vochtbestendig is, zodat het niet slijt, zelfs niet als de laklaag barst. “Ik wil dat deze kommen dagelijks worden gebruikt, dus ik let er extra op dat ze veilig zijn in gebruik,” vertelt Takayama.
Mazda-lacquerware-23-lakker.jpg

RHODIUM WHITE: MET DEZE KLEUR KOMT DE KODO-ONTWERPFILOSOFIE VOLLEDIG TOT RECHT
Bij Mazda geldt dat het nauwgezet aanbrengen van de laklagen essentieel is voor een geslaagd proces en een nauwkeurig, kwalitatief hoogstaand resultaat. De creatieve experts van Mazda hebben zich bij het ontwikkelen van een onberispelijke afwerking laten inspireren door het Japanse concept van het weglaten, ingegeven door de Zen-esthetiek. Bovendien vormt wit in combinatie met rood, kouhaku, een integraal onderdeel van de Japanse cultuur: kijk bijvoorbeeld alleen al naar de vlag. Rhodium White bevat aluminiumschilfers voor een uniforme, reflecterende laag van slechts 0,5 micron dik. De combinatie van het zijdezachte, fijnkorrelige wit en de heldere laklaag resulteert volgens Keiichi Okamoto, Senior Creative Expert in de Design Division bij Mazda, in “een schitterend wit, dat tegelijkertijd een metaalachtige glans heeft.” Dankzij de unieke, metaalachtige glans, intense diepte, scherpte en fijne korrel van Rhodium White worden zelfs de schaduwenplekken, die vakkundig zijn verweven in de Kodo-ontwerpfilosofie, geaccentueerd. Want kleur is bij Mazda niet alleen de finishing touch van een ontwerp; het is een wezenlijk onderdeel van het model.
Mazda-lacquerware-23-wit.jpg

INNOVATIE EN TRADITIE KRUISEN ELKAAR IN DE ZOEKTOCHT NAAR HET ULTIEME WIT
Takayama laat zich, hoewel urushi al sinds de prehistorie wordt toegepast, niet beperken door traditie. Voor hem ligt innovatie aan de basis van zijn ontwerpfilosofie. “Vorige generaties hebben dit ambacht ontwikkeld met het oog op de toekomst en daarom moeten ook wij ernaar streven om het ontwerp vooruit te helpen. Ik wil met behulp van tijdloze technieken nieuwe dingen maken.”
Dit standvastige streven naar innovatie is ook het fundament waar Mazda op drijft. En pas sinds de ontwikkeling van de takumi-nuri-techniek is het mogelijk om zo’n verbluffende en reflecterende afwerking te creëren dat deze in perfecte harmonie is met de subtiele contouren van een model. Witte lak is transparanter en vereist daarom meer lagen. Vandaar dat het bij de ontwikkeling van Rhodium White de grootste uitdaging was om oneffenheden weg te werken. Maar daar hebben de engineers van Mazda wat op gevonden. Ze ontwikkelden een techniek om de lakdikte op nanometerniveau te kunnen toepassen en zo de aluminiumschilfers gelijkmatig te kunnen verspreiden. Hiermee kan dezelfde mate van witheid worden bereikt, terwijl de dikte van de lagen met bijna 30% is verminderd. Deze ontwikkeling maakte massaproductie mogelijk, terwijl je daar normaal gesproken de hand van een Takumi voor nodig hebt. 

Japans lakwerk – Een eigentijds product
“Japans lakwerk is gemaakt van natuurlijke materialen en is mede daarom een goede keus voor wie milieubewust wil leven. Het is licht en duurzaam en zowel veilig voor jong en oud bij dagelijks gebruik,” aldus Takayama. Urushi-kunst is de belichaming van het typisch Japanse idee dat een werk leeft en dat het een eigen levenskracht bezit. Als een lakwerk-product beschadigd raakt, kunnen urushi-ambachtslieden het nieuw leven inblazen. Ze repareren de lak met behulp van een oude techniek, kintsugi, en gebruiken daarbij de hechtende eigenschappen van urushi-sap om met goud en andere metalen chips en barstjes op een artistieke manier weer samen te smelten. Hierdoor wordt het kunststuk opnieuw tot leven gewekt en kan het weer worden bewonderd.
Mazda-lacquerware-23-soepkommen.jpg
Mocht je nog nooit in aanraking zijn gekomen met een urushi-product, dan adviseert Takayama om de soepkommen te proberen. “Giet hete soep in de kom, houd hem met twee handen vast en voel hoe je handen langzaamaan steeds warmer worden,” vertelt hij. “Drink, op zijn Japans, rechtstreeks uit de kom en geniet van de huidachtige textuur tegen je lippen.”